Znak towarowy najczęściej kojarzy się ze słowem „logo”. Drugie potoczne określenie, które przychodzi do głowy przy tym temacie, jest „eRka” (®) czyli symbol z literą „R” wpisaną w okrąg, który znajdziemy np. przy nazwach niektórych produktów. Jeszcze inne określenia znaku towarowego to znak handlowy, trademark, czy znak firmowy. Jaka jest jego rola i do czego służy?

Definicja znaku towarowego. Co to właściwie jest?

Znak towarowy to każde oznaczenie, które może zostać przedstawione w sposób graficzny, jeśli nadaje się do odróżnienia towarów jednej firmy od towarów drugiej firmy. Będą to więc wszelkiego rodzaju wyrazy, rysunku, kompozycje kolorystyczne, czy ornamenty. Jak więc widać, znak towarowy odgrywa rolę identyfikacyjną. Celem jego stosowania jest zwiększenie rozpoznawalności przedsiębiorstwa lub jego marki. Ponadto odróżnia produkty i usługi od konkurencyjnych ofert.

W rezultacie znakiem towarowym może być obrazek, który odwołuje się do tradycji produktu. Na grafice może znaleźć się też nazwa danego towaru, choć nie musi. Jednocześnie sama nazwa produktu może być znakiem towarowym, gdy np. jest zapisana niepowtarzalnym krojem czy kolorem czcionki. 

Bardzo charakterystyczny kolor również może stanowić znak handlowy, co możemy zaobserwować np. w przypadku fioletowych opakowań czekolad Milka. W tym przypadku na podstawie koloru od razu jesteśmy w stanie wywnioskować, o jaką firmę chodzi. Co ciekawe, w niektórych branżach znakiem towarowym może być też charakterystyczny dźwięk, zapach, a nawet gest człowieka.

Jeśli oznaczenie ma zostać uznane za znak towarowy, powinno spełnić łącznie 4 poniższe przesłanki:

1. Jednolitość
2. Postrzegalność za pomocą ludzkich zmysłów
3. Samodzielność względem oznaczanego towaru
4. Możliwość przedstawienia graficznego

Dlaczego warto zarejestrować znak towarowy? Korzyści 

Zarejestrowany znak towarowy daje monopol prawny i ochronę usług oraz towarów, które są nim oznaczone. W efekcie stanowi dobro majątkowe niematerialne, gdyż daje prawnie chronioną możliwość wyłącznego korzystania z oznaczenia. 

Znaki towarowe są więc istotnym elementem rozwiniętego rynku. Chronią zasady uczciwej konkurencji, pozwalają budować własną markę i zapewniają konsumentom lepsze rozeznanie w ofercie danej firmy.

Mimo iż pierwszą rejestrację znaku towarowego w Polsce datuje się na 1924 rok, to do dziś nasz kraj nie dysponuje zbyt wieloma globalnie znanymi markami. Natomiast według ekonomistów i analityków w szacowaniu realnej siły ekonomicznej państwa dużą rolę odgrywa właśnie pula jego globalnych przedsiębiorstw. Z tego powodu wśród najsilniejszych gospodarek można wymienić takie kraje jak Niemcy, Japonię czy USA, które posiadają wiele rozpoznawalnych firm, np. w branży spożywczej, elektronicznej, czy motoryzacyjnej. 

Oznacza to, że rozpoznawalny znak towarowy może zwiększyć renomę prowadzonego przez nas przedsiębiorstwa. W końcu wiele produktów używanych prywatnie lub w zawodowym życiu, łatwo rozpoznać dzięki charakterystycznej nazwie, kolorowi, kształtowi opakowania lub logo. W ten sposób oznaczenie zyskuje zupełnie nową wartość – staje się nosicielem marki, decyduje o jej rozpoznawalności, kojarzy się z dobrą jakością, a nawet wartościami i filozofią danego przedsiębiorstwa.

Jednak jego podstawową, praktyczną funkcją jest ochrona marki i pozycji wytwarzanego towaru przed próbą nieuczciwej konkurencji. Można więc uznać, że:

• Początkujące przedsiębiorstwa zyskują dzięki rejestracji znaku większą rozpoznawalność i wartość budowanej marki;
• Firmy już działające na rynku, o wyrobionej renomie, zyskują ochronę przed nieuczciwą konkurencją (np. chcącą oferować podobny, wprowadzający w błąd produkt).

Prawo do znaku towarowego udziela Urząd Patentowy RP, zapewniając ochronę w granicach terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Proces rejestracji znaku towarowego 

Rejestracja znaku towarowego opiera się na zasadzie „kto pierwszy ten lepszy” (first to file). Właśnie dlatego nie warto zwlekać ze złożeniem wniosku. Jednak zanim to zrobimy, powinniśmy sprawdzić, czy z ochrony przyznanej podobnemu oznaczeniu nie korzysta już ktoś inny. W ten sposób unikniemy późniejszych komplikacji.

Jak to zrobić? Wystarczy przejrzeć jedną z baz zarejestrowanych znaków towarowych:

• Baza znaków krajowych
• Baza znaków Unii Europejskiej

Oczywiście nie trzeba od razu przeglądać obszernych zbiorów danych samodzielnie – na początek można jedynie orientacyjnie wyszukać podobne nazwy produktu lub usługi. Jeżeli właściciel innego znaku stwierdzi, że posiadany przez niego wyróżnik jest zbliżony do tego, który wybrała nasza firma, może wnieść sprzeciw do rejestracji.

Co w sytuacji, gdy już zdecydujemy się ubiegać o ochronę? Jak wygląda proces rejestracji znaku krok po kroku? Najpierw składamy podanie, w którym nie powinno zabraknąć:

• Określenia znaku towarowego
• Wskazania towarów, dla których znak jest przeznaczony
• Regulaminu znaku (dotyczy prawa ochrony wspólnego znaku towarowego)
• Pełnomocnictwa (jeśli działamy poprzez pełnomocnika) Organem właściwym jest Urząd Patentowy RP.

Drugi krok to kontrola formalnoprawna zgłoszenia. W ramach tej czynności, zostanie ono ujawnione w zewnętrznej bazie znaków towarowych UP RP. Następuje to w ciągu 2 miesięcy od daty złożenia wniosku.

Później Urząd Patentowy RP bada, czy nie występują bezwzględne przesłanki odmowy udzielenia ochrony. Jest to tzw. badanie merytoryczne zgłoszenia, którego szczegóły omawiamy w kolejnym punkcie tego artykułu.

Na koniec informacje o zgłoszeniu i znaku towarowym zostają opublikowane w Biuletynie Urzędu Patentowego RP. Wówczas zainteresowane osoby mogą zapoznać się ze zgłoszeniem i w terminie 3 miesięcy wnieść do niego sprzeciw.

Finalnie Urząd Patentowy wydaje decyzje w przedmiocie udzielenia ochrony. Jeśli decyzja jest pozytywna, uzyskujemy ochronę znaku towarowego na 10 lat. W celu jej przedłużenia musimy złożyć wniosek o ochronę na kolejną dekadę.

Dzięki używaniu znaku towarowego, który podlega ochronie, możemy przede wszystkim:

• Umieszczać ten znak na towarach;
• Oferować i wprowadzać towary do obrotu;
• Importować lub eksportować towary;
• Składować towary w celu oferowania i wprowadzania do obrotu;
• Oferować lub świadczyć usługi pod tym znakiem;
• Umieszczać znak na dokumentach związanych z wprowadzeniem towarów do obrotu lub związanych ze świadczeniem usług;
• Posługiwać się znakiem w celach reklamowych. 

Kiedy nie można zarejestrować znaku towarowego?

Wyróżniamy dwa rodzaje przeszkód, które wyłączają możliwość rejestracji znaku towarowego:

• Przesłanki bezwzględne – badane z urzędu przez Urząd Patentowy RP.
• Przesłanki względne – badanie tylko wówczas, gdy powołał się na nie inny podmiot w sprzeciwie do naszego podania.

Przeszkody bezwzględne występują w sytuacji, w której znak towarowy nie może zapewnić dostatecznego odróżnienia naszych produktów od towarów konkurencji. Nie ma więc możliwości nazwania produktów „pasta do zębów” czy „buty sportowe”. Znak towarowy to wyłącznie ich indywidualne określenie, jak np. buty sportowe Nike. 

Ponadto znak towarowy nie powinien wprowadzać konsumentów w błąd w kwestii rodzaju lub pochodzenia produktu. Przesadnie prowokacyjne czy przekraczające granice dobrego smaku logotypy mogą być z kolei uznane za niezgodne z dobrymi obyczajami. Trudności może przysporzyć również rejestracja znaków zawierających symbole właściwe państwu polskiemu oraz elementy mające wartość religijną lub patriotyczną.

Natomiast przeszkody względne mają związek z istnieniem wcześniej zarejestrowanego prawa. Musi ono dotyczyć identycznego lub zbliżonego znaku towarowego, który służy do oznaczania identycznych lub zbliżonych towarów bądź usług. Do rozpatrzenia tych przesłanek przez Urząd Patentowy dochodzi tylko wtedy, gdy zostają podniesione w zgłoszonym sprzeciwie. Wówczas urząd ocenia, w jakiej mierze stanowią one zagrożenie dla renomy właściciela pierwotnie zarejestrowanego znaku. 

Oczywiście właściciel może takiego zgłoszenia nie zauważyć i w efekcie przegapić termin na wniesienie sprzeciwu, który wynosi tylko 3 miesiące.

Ochrona znaku jest ograniczona czasowo 

Warto zaznaczyć, że uzyskana ochrona jest ograniczona w czasie. Znak towarowy wygasa wtedy, gdy:

• Upłynie okres ochrony wynoszący 10 lat (można przedłużyć go o kolejną dekadę);
• Uprawniony zrzeknie się prawa;
• Znak utraci swoje odróżniające znamiona;
• Znak towarowy nie będzie używany w sposób rzeczywisty w ciągu nieprzerwanego okresu 5 lat;
• Uprawniony do ochrony wprowadza odbiorców w błąd za pomocą znaku;
• Uprawniony będący podmiotem o zdolności prawnej został wykreślony z rejestru KRS lub CEIDG.

Wnioski 

Rosnąca konkurencja, prężenie rozwijające się biznesy i szeroko zakrojone działania marketingowe sprawiają, że warto zarejestrować swój znak handlowy. Coraz częściej stanowi to wręcz obowiązkowy element prowadzenia działalności gospodarczej. 

Początkujące firmy zyskują w ten sposób gwarancję dysponowania swoją własną marką. W efekcie niwelują ryzyko, że po kilku latach będą musiały ją zmienić i budować renomę od nowa, gdy ktoś inny dokona rejestracji podobnego oznaczenia.

Co więcej, znak towarowy może być źródłem dochodu. Można go sprzedać lub udzielić na niego licencji. Rozpoznawalny znak staje się więc aktywem firmy, które pozwala wyróżnić ją na tle konkurencji. Wszystko to sprawia, że przedsiębiorstwa z wizją i wartościami, które chcą reprezentować, powinny jak najszybciej rozważyć ochronę swojego symbolu.